“Zahirî bilgi söz ile ya da kitaplar ile
öğretilebiliyorsa bilgelik de aynı şekilde öğretilebilir mi? Bu gerçekten
imkânsızdır (…) Felsefî formasyon yeterli değildir, zira o sadece sınırlı bir
yeti ile, yani akıl ile ilişkilidir. Oysa bilgelik varlığın gerçekliğinin
bütünüyle ilişkilidir. Dolayısıyla felsefeden daha yüksek düzeyde olan ve artık
akla değil de ruha ve nefse hitap eden –ve içsel hazırlanma diyebileceğimiz-
bir hazırlık söz konusudur.”
R.
Guénon, “Kadim Bilimler ve Bazı Modern Yanılgılar”
Hikmet sözcüğü, “yargıda bulunmak” anlamında “hükm” sözcüğünden gelir. Buna göre kişinin hikmet ya da hüküm sahibi olması, yargı sahibi olması demektir. Ancak bu, doğru bir yargı sahipliğidir. Doğru yargıya götürecek doğru bilgi de Aristoteles’in öğrettiği üzere “neden”leri (dört nedeni) bilmekle olur.
Yani
mevcut şeyler hakkında insanın sürekli bir yargıya ulaşması, şeyler hakkında
bir hüküm vermesi söz konusudur; hikmet kelimesi, bu yargı veya hükmün görünüşe
değil, hakikate göre oluşuna gönderme yapar. Bu itibarla hikmet, bir insanda
bulunan nitelik olarak; “şeylerin hakikatini bilme” anlamında
değerlendirilebilir. Zira “bir işin hikmeti” sözü, o işin mahiyetini veya
hakikatini kast eder. Şu hâlde duyulur dünyada akıl aracılığıyla kavranan
nedensellik değildir kastedilen. Bunun ötesinde nedenleri var eden, ya da
sebeplerin aslıdır hikmet. “Hikmet sahibi” ile de bir işin hakikatini bilen
kast edilir.Kutluer’in aktardığına göre Razî şöyle yazar: “Eşyanın hakikatini bilme, güzel ve isabetli işler yapma" anlamındaki hikmet Allah'ın yalnızca peygamberlere veya Müslümanlara bir lütfu değildir. Sonuçlardan sebeplere gidebilen tefekkür fiili esasen aklî bir yöneliştir; ancak doğru bilgiye ulaşan akıl sahibi, hikmete sadece kendi aklî başarısıyla ulaştığına inanırsa ona ulaşmasını mümkün kılan gerçek sebebi kavrayamamış, dolayısıyla hikmetten uzaklaşmış olur.” (Fahreddin er Razi. VII. 69).
